Historia 

Historia powstania parku jest związana z pojawieniem się Zakonu Cystersów, który został sprowadzony do Oliwy 1186 w roku. Siedzibą Zakonu został zalesiony teren nad Potokiem Oliwskim, pomiędzy uczęszczanymi traktami z Gdańska. W miarę upływu czasu powstawały zabudowania klasztorne a wraz z nimi zagospodarowywano otoczenie w postaci ogrodów, alej, łąk, stawów umiejętnie wkomponowane w przestrzeń.

Opactwa cysterskie były czasach średniowiecza ważnymi samowystarczalnymi ośrodkami. Zakonnicy znali się na medycynie kulturze, nauce, rzemiośle oraz rolnictwie. Wynikiem ich zamiłowania do ogrodnictwa było zagospodarowanie terenów przyległych poprzez nowe nasadzenia roślin uprawnych, ziół i roślin ozdobnych.

W połowie XVI wieku otoczenie klasztoru w Oliwie zostało ukształtowane w typowy użytkowy ogród konwentualny.  Opactwo wraz jego terenem przyległym, stało się interesującym miejscem odwiedzin oraz spotkań wielu wybitnych osobistości zarówno duchownych jak
i świeckich, jak m.in. przebywał tu król Polski Zygmunt III Waza, król Władysław IV i Jan Kazimierz. Na terenie Opactwa został także zawarty w dniu 3 maja 1660 r. historyczny „Pokój Oliwski”, kończący ciągnące się kilkadziesiąt lat wojny polsko-szwedzkie.

Park opacki stał się obiektem otwartym dla zwiedzających pod koniec XVIII w. o czym świadczą liczne pisane relacje.     

   W latach 1754-1756, z inicjatywy Opata Jacka Hiacynta Rybińskiego powstał rokokowy pałac z ogrodem o geometrycznej formie typowej dla ogrodów baroku. Projekt nowego układu Parku Oliwskiego został opracowany przez ogrodnika Hentschela, a wykonawstwo powierzono Kazimierzowi Dębińskiemu z Kocka, który był wcześniej zatrudniony u Izabeli Czartoryskiej
w Wilanowie.

            Park otrzymał układ przestrzenny w stylu późnego baroku, oparty na dwóch niesymetrycznych osiach o różnej długości. Inspiracją nowego założenia parku były klasyczne ogrody francuskie architekta Andre de Le Notre, twórcy ozdobnych ogrodów w Wersalu.

            Pałac zlokalizowany był na głównej osi pomiędzy dziedzińcem honorowym (cour d'honneur) a salonem ogrodowym wyznaczonym przez aleje z formowanych lip (bindaże), którego wnętrze wypełniał rokokowy parter gazonowy. Główna oś kompozycyjna prowadzona od pałacu zakończona była parterem wodnym - prostokątnym basenem tzw. Stawem Łabędziowym. Oś dłuższą poprzeczną stanowiła aleja skierowana na wschód w stronę morza, obsadzona dwoma rzędami formowanych lip (wysokimi do 15 m) zakończona prostokątnym rozszerzającym się kanałem obramowanym bindażami z lip. Ze względu na uzyskaną iluzję jakby morze (odległe o 3 km) zaczynało się tuż za kanałem nazwana symbolicznie została przez zakonników Drogą Do Wieczności, później na cześć biskupa Książęcym Widokiem. Po stronie północnej dłuższej osi kompozycyjnej usytuowano dwie prostokątne kwatery. W obniżonym terenie zaprojektowano drugi parter ogrodowy tzw paradisum - czyli raj, a dalej labirynt (obecnie alpinarium). Przestrzeń na wschód od pałacu zajmował obszerny zwierzyniec.

            W 1772 roku, po I rozbiorze Polski, Oliwa przyłączona została do państwa Pruskiego. Majątek klasztoru został skonfiskowany, jednakże rezydencję pozostawiono Opatowi Rybińskiego do jego śmierci. W 1782 roku król przekazał urząd Karolowi Hohenzoller-Hochningen, który zainspirowany modą  ogrodów angielsko-chińskich rozpoczął przebudowę ogrodu. Sprowadził on w 1784 r. poczdamskiego ogrodnika Johanna Georga Nicolausa Saltzmanna, który zaprojektował nowe założenie krajobrazowe w stylu angielsko-chińskim. Park ozdobiły sztuczne pagórki, rustykalna kaskada, kilka pawilonów chińskich, świątynia antyczna, groty szeptów, domek włoski, kaplica, monumenty i liczne rzeźby.  Ścieżkii zbiorniki wodne  uzyskały swobodne wijące kształty naśladujące dziką przyrodę . Postać, jaką otrzymał wówczas park, zachowała się do czasów obecnych, Kolejny gospodarz parku Józef Hohenzollern z braku środków finansowych nie kontynuował już w ogrodzie prac, co przyczyniło się do stopniowej utraty jego wcześniejszych walorów ozdobnych.

W 1831 r. nastąpiła kasata zakonu Cystersów, w tym czasie zmarł także na cholerę  Saltzmann. Park z pałacem został przejęty w 1836 r. przez Marię Hochenzoller-Hochningen, która zatrudniła Johanna Georga Schondorfa jako nowego inspektora. Sprawował swoja funkcję przez 45 lat, sprowadzał do parku i aklimatyzował egzotyczne gatunki roślin, przeobrażając jego przestrzeń w kolekcję dendrologiczną. Likwidacji uległy w tym okresie niektóre elementy chińskie
i romantyczne. (?). Kolejnym inspektorem ogrodu przez 18 lat był gdańszczanin Julius Gottlieb Radike, a od 1899 roku botanik Erich Wocke, który był twórcą sławnego alpinarium. Wocke aklimatyzował w parku 570 gatunków roślin wysokogórskich. Rozbudował także palmiarnię obok istniejącej oranżerii. (?) Przyłączył do parku dawne klasztorne ogrody uprawne w części południowo zachodniej.

            W 1924 roku park przeszedł pod zarząd miejski a pałacowi nadano funkcje muzealną.

            Okres II Wojny Światowej spowodował w parku znaczne szkody i zniszczenia. Budowano
w nim stanowiska do obrony przeciwlotniczej, a także szukały tu schronienia pojazdy wojskowe
i czołgi przed nalotami i ostrzałem artyleryjskim.

            Niestety nie wszystkie elementy jego wyposażenia z czasów największej świetności udało się zrekonstruować.

            1 listopada 1946 roku powstała w parku Stacja Aklimatyzacji Roślin. W latach 1952-1956 założony został Ogród Botaniczny w1955 r. park otrzymał imię Adama Mickiewicza dla uczczenia 100 rocznicy śmierci wielkiego poety. W 1976 roku w przestrzeni parku wprowadzono Galerię Współczesnej Rzeźby Gdańskiej. 

            Park Oliwski w 1971 roku wpisany został do rejestru zabytków miasta Gdańska pod nr 1/71.

W 2001 r. poddano rewaloryzacji południowo-zachodnią część parku - dawny ogród użytkowy cysterskiego konwentu. Najmłodszą częścią parku jest fragment ogrodu botanicznego w stylu japońskim położony nad stawem w  jego północno-wschodniej części .

Źródło:

Franciszek Mamuszka:Oliwa: Okruchy z dziejów, zabytki.  Krajowa Agencja Wydawnicza, Gdańsk 1985.

Katarzyna Rozmarynowska, Ogrody odchodzące...? Z dziejów gdańskiej zieleni publicznej 1708–1945.wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011.

Rejestr zabytków nieruchomych, PWKZ